• Krisi klimatikoaren ondorioz ozeanoak eta haien baliabideak eraldatzeko datu garrantzitsuak ematen dituen memoria argitaratu du zentro teknologikoak.
  • Tenperaturaren eta itsas mailaren igoerak edo migrazio-aldaketak eta espezieen banaketa dira oinarri zientifikoko erabakiak hartzeko neurtzen eta monitorizatzen ari diren ondorioetako batzuk.
  • Azaroaren 30etik abenduaren 12ra Arabiar Emirerri Batuetan egingo den Klimaren 28. goi-bileraren aurrerapena da argitalpena.
  • Txostena deskargatu: https://www.azti.es/eu/productos/itsasoko-klima-aldaketari-buruzko-memoria/

Sukarrieta, 2023ko azaroaren 27an- AZTI zentro teknologikoak, itsasoaren eta elikagaien ikerketan espezializatuta dagoenak, memoria oso bat argitaratu du. Hainbat hamarkadatako ikerketa-lana eta klima-aldaketak itsasoetan eta ozeanoetan duen eraginari erantzun zientifikoa emateko konpromisoa biltzen ditu.

Dokumentua AZTIren web orrian deskarga daiteke, eta ekosistema horiek jasaten ari diren eraldaketa azeleratuaren eta sekula izan ez denaren datu garrantzitsuak ematen ditu. Horrez gain, tresna egokia da erakundeak eta biztanleak itsas eta lurreko bizitzan funtsezkoa den elementu bat zaintzeko eta babesteko berehala jarduteko beharraz kontzientziatzeko.

Itsasoaren tenperaturaren eta mailaren igoera

AZTIren memorian, adibidez, Bizkaiko Golkoan hainbat hamarkadatan egindako neurketa jarraituen ondorio nagusietako batzuk biltzen dira. Denbora horretan, zentro teknologikoak eginkizun erabakigarria izan du, Ihobe eta Naturklima bezalako erakunde eta eragilerekin elkarlanean, Klima Aldaketaren Itsas Behatokia sortzeko. Behatoki horren zeregina da itsasoaren eta itsasertzaren baldintza fisiko, kimiko eta biologikoen joerak kontrolatzea, egungo eta etorkizuneko eraginak ebaluatzea eta egokitzapenari eta arintzeari dagokienez informatutako erabakiak hartzen laguntzea.

Itsasoaren tenperaturaren kasuan, 1986az geroztik hilero monitorizatuta, euskal zentro teknologikoko adituek egiaztatu dute 1980tik hamarkada bakoitzeko 0,19ºC eta 0,26ºC artean igo dela, bereziki hego-ekialdeko eta kostaldeko eremuan. “Hazkunde horri eutsiz gero, mende-amaierarako 3,5 °C-ra iritsiko dela aurreikusten da”, nabarmendu du Guillem Chust-ek, AZTIko klima-aldaketaren arloko koordinatzaileak.

Ozeanoen berotze globalak, AZTIk adierazten duen bezala, fitoplanktonaren eta zooplanktonaren biomasak %6 eta %11 murriztuko ditu maila globalean, hurrenez hurren, mende-amaierarako ere; itsas bizitza poloetara mugituko da; eta ondorioz, udak beroagoak izan daitezke itsasertzeko hirietan.

“Agian, tenperatura handiago horren alderdirik kezkagarriena da itsas ekosistemen erantzun ugariak eta ozeanoak klimaren erregulazioan izan dezakeen paper ezezagunaren inguruko ziurgabetasuna dela” adierazi du AZTIko adituak.

AZTIk monitorizatzen duen beste alderdi bat itsasoaren maila eta olatuak dira. Zentroak bildutako datuen arabera, 1990etik hamarkada bakoitzeko 1,5etik 3,5 zentimetrora igo da itsasoaren maila, eta, proiekzioen arabera, igoera hori 50 eta 80 zentimetrokoa izan daiteke euskal kostaldean mende honen amaierarako.

Bestalde, olatuen muturreko altuerak nabarmen egin du gora golkoaren hego-ekialdean, eta batez beste 16 zentimetro igo da hamarkada bakoitzeko. Txostenaren arabera, fenomeno hori azken hamarkadako ekaitz-baldintzekin lotuta dago ziur aski, eta eragin nabarmena du inguruko hondartzen higaduran.

Kostaldeko uholde-arriskuari dagokionez, emaitzek adierazten dute 2050erako arriskuan dagoen azalera %12 handituko dela eta 2100. urterako %24tik %59ra bitartekoa izango dela. Horrek esan nahi du gaur egun 1.700 hektareatik 2.700 hektarea ingurura igaroko litzatekeela mende-amaieran.

“Itsasoaren maila igotzeak ondorio nabariak eta kezkagarriak izango ditu, hala nola gure hondartza gehienak edo estuarioetako ekosistemak galtzea, hala nola padurak eta itsas belardiak. Horiek elementu garrantzitsuak dira biodibertsitatea kontserbatzeko eta karbono urdinezko hustubideak egiteko”, azaldu du Chust-ek.

Ekaitzen ebaluazioa hobetzeko eta kostan duten eragina aurresateko, eta haien ondorioak arintzera bideratutako neurriak diseinatzeko, ekaitzek euskal itsasertzean duten eraginari buruzko informazio zehatza biltzen duen datu-base zabala garatu da AZTIn. Gainera, bideometria-sistemetan oinarritutako tresnak sortu dira, uhinen hainbat parametro eta olatuen eragina neurtzeko.

Halaber, ezarri diren beste irtenbide batzuk hauek dira: itsasertzeko egituretan olatuek duten inpaktu-indarra neurtzeko sentsore bat, uholde-prozesuak simulatzeko gai diren eredu informatikoak edo olatuetarako eta uholdeetarako alerta-protokolo goiztiarra. Biarritzen (Frantzia), adibidez, galera ekonomikoak sor ditzaketen ekaitzak zer maiztasunekin gertatuko diren aztertzeko metodo bat garatu da.

Migrazio- eta banaketa-aldaketak arrantza-espezieetan

Klima-aldaketak eta haren ondorioek arrantza-espezie nagusien (antxoa, atuna…) banaketa eta migrazio-mugimenduak ere aldatzen dituzte, EAEko arrantza-ekonomiaren oinarrietako bi.

Bizkaiko Golkoko antxoaren datuen azterketa historikoaren emaitzen arabera, antxoak klima-gorabeherei erantzuten die, eta urte beroetako errute-aldiaren hasieran eta amaieran aurrera egiten du.

Bereziki, itsasoaren berotzeak eta mendearen amaierarako beste aldagai ozeanografiko batzuetan izandako aldaketek antxoa-arrautzen dentsitatea handitzea eta errute-eremua handitzea ekar lezakete, AZTIk garatutako nitxo ekologikoen ereduek adierazten dutenez.

Hala ere, ondorioztatzen da antxoa espezie erresilientea dela, klima-aldaketarekiko kaltebera ez dena, eta, seguru asko, itsasoa berotzen laguntzen duela elikagaiaren eskuragarritasun-baldintzak nabarmen aldatzen ez badira.

Tunidoen kasuan, aldaketa nabarmenak izaten ari dira mundu mailan, arreta berezia eskatzen dutenak, eta horien atzean, krisi klimatikoa dago. 

Arrantza-estrategiak aldaketa horietara egokitzeak duen garrantzia ikusita, AZTIko ikertzaileek tunido-espezie garrantzitsuenetan eta beste harrapari handi batzuetan (ezpata-arraina, esaterako) klima-aldaketak duen eragina aztertu dute.

“1958tik 2004ra bitarteko datuen serie historiko bat aztertu ondoren, proiekzioek erakusten dute atunak poloetara joan ohi direla mende amaierarako. Tamainari dagokionez, 2050erako %15 jaitsiko dela aurreikusten da, espezieen hazkuntzan izandako beroketaren ondorioz”, dio AZTIko ikertzaileak.

Hegaluzeari dagokionez, 1981-2017 aldiko harrapaketa-joerei buruzko datuek adierazten dutenez, hamarkada bakoitzeko 2,3 eguneko gazteen etorreraren aurrerapena adierazi zuten. “Beraz, etorkizunean arrantza pixka bat aurreratzea espero da, batez ere arrantza-aldiaren hasieran, eta hegaluzearen habitata iparralderantz pixka bat lekualdatzea”, nabarmendu du Chust-ek.

Agenda klimatikoan mugarria

AZTIk argitaratutako memoria gertaera garrantzitsu baten aurrerapen gisa iritsi da munduko agenda klimatikoan: Klimaren 28. goi-bilera (COP 28), azaroaren 30etik abenduaren 12ra Arabiar Emirerri Batuetan egingo dena.

Nazio Batuen Erakundeak (NBE) antolatutako hitzorduan, Parisko Akordioaren helburuei buruzko munduko lehen balantzea aurkeztuko da. Akordio hori 2015. urtean onartu zen COP21 delakoan.

“Lehen diagnostiko global honek ziurtatuko du oraindik helburuak betetzetik urrun gaudela, mende amaieran planetako tenperaturaren gradu eta erdi baino gehiago ez gainditzeko, baina ekintza klimatikoa bizkortzeko ahaleginak lerrokatzen lagunduko du, ekintza klimatikoaren aurrerapenean dauden hutsuneak gainditzeko abian jarri behar diren neurriei buruzko gomendioak barne”, esan du AZTIko klima-aldaketaren koordinatzaileak.

Azken berriak

Erlazionatutako berriak