AZTIren lorpenak arrantza-stock iraunkorrak lortzeko hazten ari den populazioa elikatzeko

Arrantzaren kudeaketarako eta arrantza-tokien iraunkortasunerako ikuspegi ekosistemikoa eta ekosistemen kontserbazioa eta leheneratzea funtsezko oinarriak dira AZTIk Arrantza Politika Bateratuaren (PPC) erronkei eta Itsas Estrategiari buruzko Esparru Zuzentarauari (DMEM) erantzuteko.

Arrantza Politika Bateratua arrantzaren ingurumen-, ekonomia- eta gizarte-jasangarritasunera bideratuta dago, eta Itsas Estrategiari buruzko Esparru Zuzentarauaren programarekin lotzen da. Itsas ingurunearen babesa eta ingurumen-egoera ona lortzea du ardatz. Bien bateratzearen helburua da itsas ekosistema zaintzea eta arrantza-baliabideen ustiapen bidezkoa eta iraunkorra bermatzea.

Testuinguru horretan, arrantza-baliabideetatik datorren itsas proteinak garrantzia hartzen du, batez ere kontuan hartuz lurreko ekoizpenarekin konparatuz ingurumen-

inpaktu txikiagoa duela. Itsas baliabideen kudeaketa orekatua erronka erabakigarria da ekosistemak eta itsas ingurumena zaintzeko.

Hala ere, Europako arrantza-ekoizpena murriztu egin da, eta ez da nahikoa barne-eskaerari erantzuteko. Hirugarren herrialdeetatik inportatzeko beharrak erronkak dakartza arrantza-, ingurumen- eta gizarte-kudeaketari dagokionez.

AZTIk 2023an lortu dituen lorpenetako batzuk hauek dira:

Euskadiko artisau-arrantzaren kudeaketan egindako aurrerapenak

Elikagaiak ekoizteko sistemak karbono-emisioak eta biodibertsitatearen galera azkarra zehazten dituen unean, funtsezkoa da itsaso eta ozeanoen kapital naturala zaintzea eta handitzea zerbitzu ekosistemiko baliotsuak etengabe emango direla bermatzeko. Testuinguru horretan, PLATICAS proiektuaren barruan, Espainiako Gobernuko Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioak bultzatutako Ezagutzaren Sare Nazionalean, AZTIk eskala txikiko arrantzaren ulermena eta horrek Euskadin klima-aldaketan duen eragina hobetu ditu. Arrantzaleekin lankidetza estuan arituz, sistema berritzaileak eta kontzientziazioa ezartzeko lana egin da, prestakuntza, digitalizazioa eta belaunaldien arteko erreleboa hobetzeko arloak identifikatuz.

Eskala txikiko arrantza-tokiak oso konplexuak dira; izan ere, urtean zehar lanbideen zerrenda zabala hartzen dute, arte-, jarduera- eta inpaktu-mota ugarirekin, eta, sarritan, beste arrantza-erabilera batzuekin eta arrantzakoak ez direnekin, arrantza-kalak partekatzen dituzte. AZTIk koordinatu du Interreg arku atlantikoa CABFishMan proiektua (Atlantikoko biodibertsitatea kontserbatzea, eskala txikiko arrantzaren baterako kudeaketa berritzaileari lagunduz). Proiektu horretan, hainbat tresna sortu dira, arrantza-toki horiei buruz dagoen ezagutza zabaltzeko eta haien ingurumen-, ekonomia- eta gizarte-inpaktua zehaztasunez balioztatzeko.

Biomasa zenbatesteko eta stockak mugatzeko eta identifikatzeko berrikuntzak.

Stocken kudeaketa eta kontserbazioa hobetzeko premia larriari erantzuteko AZTIk garatutako arrantza-baliabideen biomasa zenbatesteko teknologia aurreratuak ezarri dira. Ingurumen-presioek, klima-aldaketak eta giza jarduerek zuzeneko eragina duten itsas ekosistemetan, funtsezkoa da ikuspegi berritzaileak izatea. Ingurumen-DNAren analisia (ur-zutabean dauden itsas organismoen aztarnak, adibidez) eta hurbileko familiakoen birharrapeketa-markaketa teknikaren (CKMR, ingelesezko siglak) bezalako teknikak erabiliz, AZTIk abangoardia ezartzen du arrantzarekiko independenteak diren eta, beraz, zehatzagoak diren ugaritasun-indizeak garatzeko orduan

Gainera, populazioaren genetika aplikatzeak aukera ematen du stockak mugatzeko, indibiduoak esleitzeko eta klima-aldaketarekiko eta giza presioekiko egokitzapenak aurreikusteko. Ikuspegi horri esker, besteak beste, hegalaburraren konektibitatea aztertu ahal izan da. Atun gorriaren ikerketa genetikoa Molekular Ecology aldizkarian argitaratu zen eta azalean nabarmendu zen. Orain arte, azterketa osoena izan da, eta Mediterraneoko eta Mexikoko Golkoko herrien arteko ustekabeko loturak erakutsi ditu, Estatu Batuetako ipar-ekialdeko kostaldean erruteko eremu berri batean. Aurkikuntza hauek funtsezko informazioa ematen dute arrantza kudeatzeko eta espeziea kontserbatzeko, eta ugalketaz isolatutako populazioen arteko demografia-nahasteak duen garrantzia nabarmentzen da. Bestalde, populazioen genetikari esker, zapo zuriaren eta zapo beltzaren arteko hibridazioa aurkitu eta monitorizatu ahal izan da, eta horrek eragina izan du stock ugaltzailearen biomasaren zenbatespenetan eta floten ekonomian.

Arrantza-kudeaketaren ebaluazioa eta aholkularitza

AZTI buru duten ohiko kanpaina zientifikoek, beren garrantziari eutsi ez ezik, erabilgarritasuna ere lortu dute, azken urteotan ekosistema-ikuspegia eta adierazle

berriak gehituz, naturaren aldakortasunak eta klima-aldaketak arrantza-baliabideei nola eragiten dien aztertzeko. Bilakaera horren adibide dira JUVENA eta BIOMAN kanpainak, antxoaren ugaritasuna estimatzeko sortu zirenak, baina harrapakinei eta harrapariei buruzko neurketak egin dituztenak. Gainera, azken urteetan sardinari buruzko informazioa bildu eta aztertu da, eta horri esker, sardinaren ugaritasuna zenbatetsi da.

2023an, JUVENA eta BIOMAN kanpainek Bizkaiko Golkoko espeziearen egoera onaren berri eman dute. Hori sektoreak, Eusko Jaurlaritzak eta komunitate zientifikoak Euskadiko ekonomiarako eta ekosistemarako funtsezkoa den espezie honen kudeaketa jasangarrian etengabe hartutako konpromisoaren ondorio da.

Gainera, AZTI Europako Batasunak finantzatutako proiektu baten buru da, marrazoek Bizkaiko Golkoan duten portaera aztertzeko, giza jarduerekin nahi ez diren interakzioak saihesteko. Ekimen honek, arrantza-sektorearekin lankidetzan, AZTIk itsas ekosistemaren babesarekin eta jasangarritasunarekin duen konpromisoa erakusten du.

AZTIren beste ekarpen bat izan da harrapaketa onargarrien kopuru totalen (TAC)eta kuoten inpaktu ekonomikoa errazago kalkulatu eta irudikatzeko tresna bat garatzea.

Gainera, AZTIk jasangarritasun-adierazle batzuk garatu ditu arrantza-sektorea kudeatzeko. Nabarmentzekoa da ICCATek hegaluzea antolatzeko prozedura aplikatu duela. Prozedura horrek harrapaketak kontrolatzeko araua aurreikusten du, eta AZTIko tunido-taldeak parte-hartze nabarmena izan zuen. Arau berritzaile horren aurretik, stockaren ebaluazioak modu tradizionalean egiten ziren, eta hegaluzea pixka bat gainezka zegoela eta indarberritze-seinale mugatuak erakusten zituen. Hegaluzea antolatzeko prozedura hartzea urrats garrantzitsua izan da. 2024an harrapaketa-kuota %25 handituko dela aurreikusten da, maximo historikoetara iritsi arte, eta horrek onura nabarmena ekarriko dio EAEko arrantza-sektoreari.

Ildo horretatik, atunaren sektoreko jasangarritasunaren buru izan nahian, idazkaritza tekniko gisa, AZTIk funtsezko zeregina izan du Bermeo Tuna World Capital elkartea sendotzeko eta bultzatzeko. Proiektu honek, hainbat erakunderekin lankidetzan, Bermeo eta Urdaibaiko eskualdea eraldatu ditu, tunidoen arrantzaren jasangarritasunaren ikuspegi globalarekin. TUNA FORUM nazioarteko ekitaldia Atunaren Jasangarritasunerako Adierazpen Unibertsalaren eta Atunaren Hirien Aliantzaren aurkezpenaren lekuko izan zen, eta horrek sendotu egin zuen bertako bazkideek arrantza-tokien iraunkortasun globalarekin zuten konpromisoa.

AZTIk tokiko kide gisa ere jardun du ICES Annual Science Conference 2023an. Itsasoa Esploratzeko Nazioarteko Kontseiluak sustatutako ekitaldi zientifikoa da ICES Annual Science Conference 2023. ICESek aholku-organo gisa jarduten du Europako Batzordearentzat, Nazioarteko Batzorde Ozeanografikoarentzat (COI) eta FAOrentzat, eta urtero irizpenak ematen ditu 250 arrain-populazio inguruk eta beste itsas baliabide batzuek (horietako asko transzonalak edo oso migratzaileak) arrantzatzeko dituzten aukerei buruz. Hitzordu garrantzitsu hau Bilboko Euskalduna Jauregian egin zen, eta 800 parte-hartzaile baino gehiago bildu zituen. Azpimarratzekoa da Euskadik itsas zientzietan duen jarrera, eta estrategia urdinaren eta digitalaren inguruko gaiak landu zituen. Guztira 1,2 milioi euroko eragina izan zuen Bizkaian.

Arrantza ekosistemen datuak behatzea eta biltzea

Ikaskuntza sakoneko eta ikusmen artifizialeko tekniken aplikazio iraultzaileak erabat aldatu du monitorizazio elektronikoa, denbora errealean harrapaketen identifikazio objektiboa ahalbidetzen baitu. Testuinguru honetan, AZTIk arrantza-datuak behatzeko erreferentetzat hartua, irudiak automatikoki ezagutzeko algoritmoak transferitu dizkie arrantza-enpresa teknologikoei.

Arrantzaren nahigabeko eragina ebaluatu eta murriztu

AZTIk arrantza-jardueraren nahi gabeko inpaktua ebaluatzeko eta murrizteko proiektuak zuzentzen ditu, eta Europan arrantza-tresna selektiboagoak garatzen laguntzen du. Testuinguru honetan, arrantzako hainbat arteren hautaketa-gaitasuna hobetu nahi da, alderdi hori funtsezkoa baita itsas baliabideak eraginkortasunez kudeatzeko, gehienezko errendimendu jasangarriaren printzipioari jarraituz.

Ildo honetatik, arrantza-flotan Monitorizazio Elektronikoko Sistemak (SME) ezartzeak mugarri bat jarri du harrapaketa intzidentalaren ezagutzan. Sistema horiek monitorizazio-estaldura nabarmen eta eraginkortasunez handitzeko aukera ematen dute, eta datu erabakigarriak ematen dituzte arrantza-tokiak modu jasangarriagoan kudeatzeko.

Gainera, disuasio-gailu akustikoen (pinger deritzenak) eraginkortasuna nabarmentzen da, arrasteko arrantzan nahi gabe zetazeoak harrapatzea murrizteko. Gailu hauek zetazeoetatik urrun egoteko seinale akustikoak igortzen dituzte, eta frogatu dute oso eraginkorrak direla; izan ere, AZTIk egindako ikerketen arabera, arraste-arrantzan nahi gabe harrapatutako izurdeak %90 baino gehiago murriztu dira. Gailu hauen eraginkortasuna aurrerapen nabarmena da itsas bizitzaren babesean, baina, horrez gain, beste arrantza-toki batzuetan ezartzeko aukera ere ematen du, eta mugarria da arrantza arduratsuan.

Horrekin batera, AZTI lanean ari da espezie kalteberak askatzean heriotza-tasa murrizteko gailuak ezartzen eta atunontzietako jardunbide egokiak garatzen. Lan hori atun-ontzi izoztaileekin lankidetza estuan egiten da, Atlantikoan, Indiako Ozeanoan eta Ozeano Barean lan eginez, gailu aitzindariak eta oso berritzaileak probatuz.

Ahalegin horiekin bat, IMPACPESCA proiektuaren esparruan, habitat bentonikoen kontserbazio-egoerari buruzko informazioa lortu da, hondoan kontaktuan dauden arrantza-arteek habitat bentoniko horietan duten eragina ebaluatzeko.

Azkenik, 2021 eta 2023 urteen artean egindako CetAMBICion proiektuan, Frantziako, Portugalgo eta Espainiako arrantza-industriaren eta ikerketa-zentroen laguntzarekin, zetazeo-populazioak eta nahi gabeko harrapaketak ebaluatzeko eta horien segimendu koordinaturako oinarriak ezarri ditugu. Proiektu honi esker, Bizkaiko Golkoan eta Iberiar Penintsulako kostan ustekabeko zetazeoen harrapaketa arintzeko neurriak batera hartu ahal izan dira, eta AZTIk itsas biodibertsitatea zaintzeko eta arrantza jasangarria egiteko hartutako konpromisoa nabarmendu da.