EBk ez du lortu bere itsasoetan Ingurumen-Egoera Ona

• EBren finantzaketarekin egindako ikerketa berritzaile batek agerian utzi ditu itsas babesean dauden gabezia estrukturalak, eta premiazko jarduera eskatu du ekosistemetan kalte atzeraezinak saihesteko.

Pasaia, 2025eko irailaren 3a – Itsas Estrategiari buruzko Esparru Zuzentaraua indarrean sartu zenetik hamar urte baino gehiago igaro direnean, Europako itsasoak oraindik urrun daude Ingurumen-Egoera Ona lortzetik. Itsas biodibertsitateak narriaduraren zantzuak erakusten jarraitzen du, eta giza jarduerek presio handia egiten jarraitzen dute ekosistemen gainean.

Nazioarteko ikerketa-talde batek erakutsi du hori, lehen aldiz Europar Batasuneko ur guztien egoera ingurumenaren ikuspegi integrala eta harmonizatua eginda.

Ikerketa hori Europako GES4SEAS proiektuaren baitan kokatzen da. Proiektu hori Europar Batasuneko Horizon Europe ikerketa eta berrikuntza programak finantzatzen du, eta AZTI zentro teknologikoak koordinatzen du. Conservation Letters inpaktu handiko aldizkari zientifikoan argitaratutako azterketak xehetasun handiz ebaluatzen du itsas ingurumeneko EBko helburuen betetze-maila, eta ondorioztatzen du ekosistema gehienek ez dutela oraindik lortu araudiak ezarritako osasun ekologikoaren maila.

Azterketak zuzentarau horrek definitzen dituen 11 deskribatzaileak aztertzen ditu —biodibertsitatea, arrantza, itsas zaborra, azpiurpekariaren zarata, eta abar— eta lehen aldiz eskualde mailako informazio bateratua eskaintzen du. Emaitzek erakusten dute giza presioek —gehiegizko arrantzak, kutsadurak, espezie inbaditzaileek edo klima-aldaketak— modu metatuan jarduten jarraitzen dutela, erantzun koordinatu eta eraginkorrik gabe.

“Ez gaude aurrerapen faltaren aurrean soilik; itsas biodibertsitatea eskala handian galtzen ari gara, eta egungo kudeaketa-tresnek ez dute narriadura geldiaraztea lortzen”, ohartarazi du Stelios Katsanevakis irakasleak (Itsas Zientziak, Egeoko Unibertsitatea) eta ikerketaren egilekideak.

Eskualde batzuetan, hala nola Baltikoan edo Ipar Itsasoan, emaitzak hobeak dira jarraipen eta gobernantza handiagoaren ondorioz —hala nola HELCOM (Baltikoko Itsasoa Babesteko Helsinki Hitzarmena) eta OSPAR (Ipar-ekialdeko Atlantikoa Babesteko Oslo-Parisko Hitzarmena) bezalako hitzarmenei esker—; baina beste eremu batzuetan, bereziki Mediterraneo ekialdean, datu-hutsune handiak daude, eta horrek neurriak hartzeko gaitasuna asko mugatzen du.

“Eskualdeen arteko lankidetza eta zientzian inbertsioa dagoen tokietan, bada aurrerapena. Baina eskualde askotan itsu-itsuan ari gara nabigatzen oraindik ere”, azpimarratu du Athanasios Nikolaou-k, ikerketaren egile nagusiak eta Egeoko Unibertsitateko doktoregaiak.

2008an indarrean sartu zenetik, Zuzentarauak estatu kideei eskatzen die sei urtero ebaluatzea euren itsas uraren egoera eta neurri-planak diseinatzea Ingurumen-Egoera Ona lortzeko edo mantentzeko. Azterketak erakusten du, eskualde batzuetan aurrerapenak egon diren arren, datuen kalitatean eta neurriak ezartzeko moduan alde nabarmenak daudela herrialdeen eta itsas arro ezberdinen artean.

“Ikerketa honek baieztatzen du komunitate zientifikoak urteetan ohartarazi duena: EBk itsas gobernantza indartu behar du, ebidentzia zientifikoan gehiago oinarritu eta modu koordinatuan eta premiaz jardun, bere itsasoak babestu nahi baditu”, azaldu du Ángel Borjak, AZTIko ikertzaileak, GES4SEAS proiektuaren koordinatzaileak eta ikerketaren egilekideak. “Gure itsas ekosistemen osasuna ezin da geografia hutsean edo herrialde bakoitzaren konpromiso politikoan oinarritu”, gaineratu du Borja doktoreak.

Espainia, presio handieneko eta adierazle kaskarrenetako eskualdeen artean

Azterketak irudi argia eskaintzen du Espainiako inguruko itsas ekosistemen egoerari buruz ere. Bereziki, Alborango itsasoa eta Mendebaldeko Mediterraneoa ageri dira presiorik handieneko eta ingurumen-adierazlerik txarreneko ecoregioen artean.

Alborango itsasoak presio-indizerik altuena du ebaluatutako eremu guztien artean. Horrek erakusten du inpaktu antropikoen intentsitate handia —arrantza intentsiboa, itsas trafikoa edo kutsadura—. Horrez gain, datu-estaldura mugatua dago, eta horrek neurri eraginkorrak diseinatu eta ezartzea zailtzen du.

Bestalde, Mendebaldeko Mediterraneoaren kasuan —Espainiako kostalde zabal bat barne hartzen duena— Europako indizerik txarrena da egoera ekologikoari dagokionez, nahiz eta ebaluazio nahiko osoa egin. Horrek erakusten du beharrezkoa dela eremu horretan berriztapen- eta kontserbazio-ahaleginak areagotzea.

Atlantikoan, Europako hego-mendebaldeko plataforma (Espainiaren jurisdikziopekoa ere bai) eskualdeko koordinazio handiagoaz baliatzen da OSPAR hitzarmenaren bidez, nahiz eta azterketak ez duen datu bereizturik eskaintzen eremu horretarako.

Emaitza hauek azpimarratzen dute Espainiako urretan itsas ekosistemen babesa indartzea ezinbestekoa dela, ekintza anbiziotsu eta jarraituen bidez, kalitatezko datuetan eta eskualdeko lankidetzan oinarrituta.

Ekintza deialdia: Europako itsasoen osasuna hobetzeko

Ikerketa-taldeak eskatu die EBko eta estatuetako erakundeei ingurumen-zaintza indartzeko, datuen kalitatea eta estaldura hobetzeko eta politika koherenteak ezartzeko, ebidentzia zientifikoan oinarrituta. Itsas biodibertsitatearen kontserbazioa funtsezkoa da ez bakarrik oreka ekologikoarentzat, baizik eta gizarteari ozeanoek eskaintzen dizkioten zerbitzuak bermatzeko: arrantza jasangarria, klima-arautzea, itsas ekonomiaren enplegua eta kostaldeko ekosistemen osasuna.

Ikerketaren erreferentzia:
Nikolaou, A., Borja, Á. & Katsanevakis, S. (2025). What Do We Know About the Environmental Status of European Seas? Conservation Letters, 18(4), e13118. https://doi.org/10.1111/conl.13118